Augustus 2009
Monument voor een vergrijsd klooster
Een verhuizing fotograferen? Theo de Waal (31) deed het. Een jaar lang volgde de jonge fotograaf de vijftien redemptoristen van het Nijmeegse Neboklooster die zich opmaakten voor de verhuizing naar een religieus verzorgingstehuis in Boxmeer.
"Daar moet ik naartoe" , dacht Theo de Waal toen hij in De Gelderlander van begin 2008 las dat het Neboklooster van de redemptoristen dicht ging. De Waal draagt zijn lange donkerbruine haar in een staart en leunt ontspannen achterover in zijn stoel.
Hij belde bij de paters aan en vroeg of hij hen mocht fotograferen. Zij reageerden in eerste instantie terughoudend. Daarom besloot de fotograaf zijn camera tijdens de eerste bezoeken bewust thuis te laten, zodat hij het vertrouwen van de paters kon winnen. En dat is hem uiteindelijk gelukt. Hij bouwde een band op met de huisoverste en broeder Jozef (foto), die het leuk vonden dat er wat "nieuws" in hun omgeving gebeurde. Voor Theo de Waal was het tegenovergestelde waar, aangezien hij het gevoel had dat hij dertig jaar terug in de tijd stapte. "Bij de receptie werd nog een oud systeem gebruikt waarbij iedere broeder zijn eigen morsecode had. Wanneer er dan bezoek was, schalde die code door de speakers van het klooster." De Waal vond het interessant de levensstijl van de paters van dichtbij mee te maken. "Ik heb nu de personen achter de gemeenschap leren kennen en dan kom je erachter dat het ook maar mensen zijn." Wat hem het meest aansprak, was de soberheid en volledige overgave waarmee de paters hun leven leiden.
Geen onbekend terrein
Het Neboklooster werd in 1928 gebouwd en was bedoeld als opleidingscentrum voor de redemptoristen. In de jaren zeventig werd dit opleidingsgedeelte afgestoten. Daar kwam later de Hogeschool Arnhem-Nijmegen in, toevallig ook de plek waar Theo de Waal zijn vorige opleiding Cultureel-Maatschappelijke Vorming volgde. Het gebouw was dus niet vreemd voor hem, net zo min als het katholieke geloof. "Na de doop, de communie en het vormsel is het voor mij opgehouden, maar de katholieke basis blijft", aldus de fotograaf. Theo vroeg zijn vader, die nog wel veel met het geloof bezig is, een tekst voor zijn project uit te zoeken. Dat werd 'Alles heeft zijn uur en tijd' uit Prediker 3,1-3. "De bijbeltekst gaat over eindigheid en vergankelijkheid en past heel goed bij de kloosters in Nederland. Het is een maatschappelijk thema, want steeds meer kloosters moeten sluiten vanwege de vergrijzing, ook het Neboklooster." De gemiddelde leeftijd van de bewoners is tachtig jaar en zo'n vijfendertig jaar geleden trad de laatste broeder in. De oude bewoners hadden steeds meer verzorging nodig en konden het gebouw niet meer zelf onderhouden. Theo begrijpt wel dat deze manier van leven jongeren niet meer aanspreekt. "Het is nogal wat om een leven in afzondering te leiden. Ik vind het jammer dat het klooster dichtgaat, maar door mijn foto's heb ik het vastgelegd en blijft het bestaan."
Spanning
Hoe gingen de paters met de verhuizing om? "Ze spraken zo min mogelijk over de verhuizing en hielden zolang mogelijk vast aan hun structuur. Pas de laatste maand was de spanning merkbaar." Hij pakt het fotoboek over de verhuizing uit zijn tas en laat een foto zien waarop broeder Jozef in habijt staat afgebeeld. "Toen hij het portret later terugzag, was dat confronterend voor hem. Hij is van nature een vrolijk persoon en de foto maakte duidelijk dat de verhuizing ingrijpend was, omdat hij een beetje bedrukt kijkt." Theo de Waal bladert naar een andere foto en wijst naar een groen stickertje dat op de zijkant van een schrijftafel is geplakt. "Dit is grappig, de paters hadden alle spullen en voorwerpen in categorieën ingedeeld. Aan de kleur sticker konden zij zien welke spullen wel of niet meegingen, welke waardevol waren of niet." Op de foto's komen regelmatig verwijzingen naar het kloosterleven terug, maar het belangrijkste voor De Waal is dat mensen zelf kunnen invullen wat zij in zijn werk zien.
Inmiddels is de jonge fotograaf al in het verzorgingshuis van de congregatie van de zusters van Julie Postel en stichting Sint Anna in Boxmeer geweest. "Ik was bang dat de paters niet konden aarden op hun nieuwe plaats, maar ze hebben hun leventje alweer opgepakt." Hoewel het verzorgingshuis een onbekende wereld was voor broeder Jozef was, voelde hij zich vanaf het eerste moment "happy" in zijn nieuwe leefomgeving. "Het personeel is ontzettend vriendelijk", zegt de broeder. Maar dat komt denk ik ook wel een beetje omdat het Brabanders zijn."
